Iedereen gaat naar de bergen. Iedereen kan dat. En dan sta je daar, uitgerust met de duurste wandelschoenen die de speciaalzaak in voorraad had, maar zonder enig idee. En strikt genomen is dit type nietsvermoedende bergtoerist al een grensreiziger. Want of het nu gaat om een korte wandeling van een paar honderd meter omhoog of een klimroute door de rotswand - je verlaat je comfortzone en test je eigen grenzen. Maar dat was niet altijd het geval. Tot de 19e eeuw vermeed bijna iedereen de bergen uit angst - mythen en legenden deden de ronde over de donkere, gevaarlijke rotsen. Pas met de komst van het toerisme, dat romantische alpinisten naar de bergen lokte, ontstond er een ware cultus van grensgangers. Op het laatst met de Zuid-Tiroolse extreme bergbeklimmer Reinhold Messner, die in de jaren '60 en '70 nauwelijks prestatielimieten accepteerde (maar later herhaaldelijk pleitte voor het respecteren van natuurlijke limieten in de bergen), willen veel mensen persoonlijk bijdragen aan de geschiedenis van het alpinisme.
Echte bergbeklimmers kennen geen angst. Ze zijn vrij van duizeligheid, zekervoetig en hebben alles al gedaan waar normale mensen in de vallei niet eens aan durven te denken. Het valt nog te bezien of bergbeklimmers in de categorie "onbevreesd" wel angst voelen. Maar dat toegeven zou narcistisch zijn. Als er angsten zijn, dan moet je die onder ogen zien. En dan zijn er degenen die bang willen zijn. Ja, ze beleven er zelfs plezier aan, "angstplezier" zogezegd, zoals de psychoanalyticus Michael Balint het ooit omschreef. De kick van de wetenschap dat je net jezelf hebt overtroffen en het hebt gehaald. Er komt een bijzonder hoog dopamineniveau vrij, wat resulteert in een verhoogd gevoel van plezier. Een sportieve high die in de hersenen hetzelfde effect teweegbrengt als sommige drugs. Er is dus ook een risico op verslaving, omdat je jezelf in steeds groter gevaar brengt om dezelfde high met nog meer angst te voelen.
Altijd nerveus, altijd aan het stuntelen. Dit type persoon heeft nooit een moment rust in de bergen. Een pauze? Nee, dank je. Nadat we de energiereep snel naar binnen hebben gewerkt, gaan we weer op pad. Dit is verre van een ontspannen wandeling. Hij gaat naar de bergen om energie te verbranden en aan zijn conditie te werken. De nadruk ligt duidelijk op sportieve activiteit, zoals te zien is aan het lichtgewicht schoeisel, de minirugzak en de high-tech zonnebril. Elk gewicht wordt beschouwd als onnodige ballast. Het doel is om zo snel mogelijk de top te bereiken - maar ook om snel weer naar beneden te komen. Het uitzicht is van ondergeschikt belang. Zolang de sportieveling niemand meesleurt, moet hij het gewoon doen. Maar pas op als het overgaat in kwellen en moeten. Het is alsof een streng superego de sportfanaat dwingt om zichzelf te blijven pushen - zoals de psychotherapeut en sportwetenschapper Alexis Konstantin Zajetz schrijft in een essay over de "psychologie van het overschrijden van grenzen". Dan wordt ook het plezier in de inspanning verwaarloosd. Het wordt onaangenaam als een hele groep zichzelf ver over zijn gezonde grenzen duwt op de berg omdat individuen denken dat ze absoluut hun trainingsprogramma moeten voltooien.
Met z'n tweeën, met z'n vijven of met meer. Het belangrijkste is dat je samen reist en prachtige momenten kunt beleven met familie en vrienden. Wat superleuk en begrijpelijk klinkt, kan snel omslaan in het tegenovergestelde. Op het laatst als de smartphone wordt uitgepakt en het bergpanorama wordt gedeeld met de hele sociale gemeenschap. Iedereen moet zien hoe geweldig de dure wandeloutfit eruit ziet, hoe lekker het broodje kaas smaakt en hoe leuk het is om met je #vrienden op pad te zijn. De virtuele metgezellen worden al snel belangrijker dan de echte medewandelaars. Deze nieuwe vorm van narcisme tilt het gevoel van eigenwaarde naar een heel nieuw niveau. Het beklimmen van de top is immers alleen iets waard als je niet alleen trots bent op je eigen prestatie, maar ook als de thuisblijvers kunnen zien hoe uniek de dag was en in het beste geval jaloers zijn. Het perfecte kiekje kan echter snel een gevaar worden. Als het uitzicht op de mobiele telefoon belangrijker is dan het pad en er roekeloosheid en overmoed bijkomen - en de echte mensen worden verwaarloosd.
Als de reis het doel is, ben je hier aan het juiste adres. Want terwijl anderen zich naar de top haasten of op ski's de helling af suizen, geniet het bewegingsdier van de beweging zelf. Wat de sportwetenschap definieert als "functioneel plezier" beschrijft de persoon die blij is als de beweging op de klimwand een succes is en de snelle bocht in diepe sneeuw technisch vlekkeloos verloopt. Wat bijna een perfectionistische dwang lijkt, heeft zijn rechtvaardiging in evolutionaire termen. Het uitvoeren van goed geoefende bewegingen creëert een positief gevoel: aan de ene kant is het fijn als iets soepel verloopt. Aan de andere kant vervult het ook een doel. De energiebalans van het lichaam is onderhevig aan bepaalde beperkingen. Als je een beweging tot in de perfectie oefent, kost dat ook minder energie. Voor de waarnemer lijken deze bewegingen harmonieus en navolgenswaardig - in tegenstelling tot de onhandige beginner.
De frisse, heldere berglucht wordt diep in de luchtwegen gezogen tot hij ontsnapt met een diepe zucht, gevolgd door een "Oh, wat heerlijk". De stress van alledag, rinkelende telefoons en vervelende e-mails zijn hier ver weg. De berg wordt een oase van mindfulness. Een natuurlijke ruimte die uitsluitend gewijd is aan ontspanning. Het is niet voor niets dat mindfulness wandelaars een opgerolde yogamat aan hun rugzak hebben vastgebonden zodat ze die op het rustigste plekje kunnen uitspreiden en hun vinyasa kunnen doen. Het rustige ritme van de gelijkmatige stappen zorgt ervoor dat je je gedachten de ruimte kunt geven en kunt verzamelen. Je wandelt in harmonie met de natuur en zoekt naar energiegevende plekken om je gehavende, gebogen kantoorlichaam weer op te laden. En inderdaad, je hartslag vertraagt, je gedachten zijn geordend en de natuur heeft haar doel volledig bereikt. Tot de wekker de volgende maandagochtend om zes uur gaat en het bergpanorama een droom uit het verleden lijkt.
Betoverd door de esthetiek van de bergen en de adembenemende natuur, maken schoonheidsfanaten echt extreem langzame vorderingen. Ja, dit zijn degenen die midden op het pad stoppen omdat ze een foto moeten maken van een rups langs de kant van het pad of denken dat ze een bijzonder zeldzame bloem hebben ontdekt. Alsof ze voor het eerst een rotswand zien, wordt elke berg gefotografeerd en gedetailleerd gedocumenteerd. Natuurlijk ken je elke berg bij naam, wat nog eens wordt bevestigd als je je verrekijker tevoorschijn haalt, want de kleinere bergtop is een opvallend kenmerk dat alleen deze Alpenketen heeft. De vertrouwde magie van de bergen heeft de wandelaar volledig overgenomen. Maar er zijn mensen als deze nodig om de schoonheid van de natuur te erkennen en er alles aan te doen om deze te behouden. Het zou nooit in hen opkomen om achteloos een wikkel van een mueslireep weg te gooien, maar om die van zijn voorganger op te rapen.
