Tirols Woordenboek: Wat is nu precies een Alm?
Bijgewerkt op 24.05.2022 in Cultuur
Een gezellige berghut, heerlijk uitzicht en frisse berglucht. Almen zijn onlosmakelijk verbonden met Tirol. Voor velen is het geloei van koeien net zo belangrijk als de bergen zelf tijdens een bergvakantie. Maar wat is nu precies aan alm?
Nog twee haarspeldbochten duikt plots een prachtig panorama op: te midden van een alpenweide staat een rustieke hut - op de achtergrond: hoge bergen. De perfecte plek voor een korte pauze. Zoeken we een plekje in de gezellige Stube of op het zonneterras en laat ons genieten van een "Brettljause" met verse producten van de alm: verse melk, langgerijpte kaas of vleesproducten van Tiroolse runderen.
Op de Tiroolse almen vind je zowel runderen, paarden, schapen als geiten. Dat gaat alles terug op een duizendend jaren oude traditie: in Tirol werden ´s zomers runderen op hoger gelegen weiden gebracht omdat daar voldoende sappig gras te vinden was. Daardoor konden de weiden in de vallei het rustiger aandoen met gewas groeien. Ook het verblijf van de dieren op hogere hoogte doet hen goed en werkt zich dus positief ui top het dierenwelzijn.
En ook zij die graag lekker eten genieten, genieten op de alm van een lekker, fijn aanbod. De runderen, die ’s zomers op de alm wonen, hebben goeie spieren. De melkkoeien daarentegen geven op de alm bijzonder lekkere melk doordat ze vele verschillende grassen en bloemen herkauwen. Dat wederom heeft een positieve invloed op de smaak van de kaas en de boter. Ook worden de meeste weides op de alm verdeeld in twee hoogteniveaus, zodat het vee in de zomer naar grotere hoogten en weer terug kan worden gedreven - afhankelijk van waar het meest verse gras groeit.
Veel soorten almen
Ja, wat geproduceerd wordt op de alm of van de alm afkomstig is, smaakt gewoon beter. Maar het is niet het Almgasthaus dat bepaalt of het een “beheerde Alm” is. Het verschil maken de dieren, die op de weides rond de alm vertoeven, uit. Tenminste 60 dagen moet het vee `s zomers op de alm vertoeven. Een kinderboerderij telt overigens niet mee.
Daarom zijn er koeien- en runderweiden, kalverweiden, schapenweiden, paardenweiden of gemengde weilanden. De koeien worden gemolken op "de melkalmen" en de melk wordt vervoerd naar de melkerij of naar een melkveebedrijf in de vallei. Bij "Sennalmen" wordt er direct ter plaatse kaas geproduceerd. Dat is niet makkelijk en verlangt veel ervaring. Het zijn voornamelijk senners, die deze traditie in stand houden.
De herders hebben op hun beurt weer de taak om voor het vee te zorgen. Meestal moeten ze ook melken, omdat het personeel op de alm schaars is. En zonder vrijwillige steun, bijvoorbeeld bij het "Schwenden" - het kappen van struiken en het ruimen van stenen op de alpenweiden - zouden veel alpenweiden niet kunnen bestaan.
De alm, een droom?
Terwijl de gasten genieten van de idylle, biedt het dagelijkse leven van de mensen die op de alpen werken slechts beperkte romantiek. Het is hard werken op de alm, zeven dagen per week. Je staat bij het krieken van de dag op, voordat de eerste zonnestraal over de bergtoppen gluurt. Er is veel te doen: de kudde runderen wordt naar de volgende weide gereden, het melkvee wordt gemolken.
Vermiste dieren moeten gezocht worden en de omheining moet vaak hersteld worden. Ook het maken van de kaas verlangt best wat tijd en de jonge kaas heeft een zorgvuldige verzorging nodig. De melkketels moeten na gebruik goed geschrobd worden. En mocht een dier zichzelf verwonden, dan moeten de herders weten wat ze moeten doen. Dit is met name belangrijk in afgelegen alpenweiden waar de dierenarts niet gewoon even kan langskomen.
Toch houden de boeren en boerinnen op de alm van hun job - en zijn er bijzonder trots op. Ze leveren een belangrijke bijdrage aan het behoud van oeroude Tiroolse tradities. Bovendien zorgen ze ook indirect voor veiligheid in de valleien, want beheerde alpenweiden beschermen tegen lawines, steenslag en modderstromen. Ook voor de biodiversiteit zijn alpenweiden belangrijk: op de dalbodem groeien gemiddeld 7 verschillende kruiden per vierkante meter en op verzorgde alpenweiden wel 70.
Tiroolse almcultuur in cijfers
- Meer dan 2.000 alpenweiden worden in Tirol bebouwd, dat is ongeveer zog root als de oppervlakte van Mallorca.
- Elke zesde Alm is alleen te voet te bereiken of met een kabelbaan.
- Meer dan de helft van alle Tiroolse melkkoeien gaat op zomervakantie in de bergen, dat is ongeveer 30.000 stuks.
- Daarnaast brengen 80.000 runderen (jonge koeien die nog geen melk geven), 70.000 schapen en 3.000 paarden hun zomermaanden door op hogere hoogte.
- Ongeveer de helft van de Tiroolse alpenweiden is in particulier bezit, de rest wordt gezamenlijk beheerd.
- Sommige alpenweiden zijn tot 50 km van hun boerderij verwijderd.
Op en af de berg
De dieren, die tijdens de vroege zomermaanden naar de alpenweiden worden gedreven, komen erheen ofwel met een veewagen of te voet via steile paden. Sommige kuddes leggen bijzonder lange en moeilijke afstanden af, bijvoorbeeld tijdens de grote schapenrit van het Zuid-Tiroolse Schnalstal naar het achterland van het Tiroolse Ötztal. Deze vorm van langeafstandsbeweiding, die al duizenden jaren actief is, wordt ook wel “transhumance” genoemd.
Aan het einde van de zomer, wanneer het vee met hun feestelijke versieringen terug naar het dal wordt gedreven, gaat het er iets makkelijker aan toe. Het gaat naar beneden en de dieren zijn fit van hun lange zomer op de alm. Maar zelfs met koeien die geschikt zijn voor de bergen, kan er iets misgaan. Alpenboeren weten dat een zomer zonder ongelukken, op moeilijk terrein, niet vanzelfsprekend is. Als mens en dier ongedeerd blijven, wordt dit in de herfst uitbundig gevierd tijdens de Almabtrieb.
Veilig op de Alm
Als er zich gevaarlijke incidenten voordoen op alpenweiden, komt dat vaak doordat wandelaars zich niet aan de bewegwijzerde paden houden of te dicht bij de koeien komen. Voorzichtigheid is geboden, vooral bij moederkoeien die hun kalveren willen beschermen. Als koeien en honden elkaar ontmoeten geldt overigens één basisregel: houd viervoeters altijd kort aan de lijn! Als een koe aanvalt: laat de hond meteen los! Met respect voor de natuur en de regels die duidelijk geformuleerd worden, zijn wandelingen op hogere hoogte een waar genot en een onvergetelijk mooie ervaring.
Geen reacties beschikbaar
