De Krampus: Heb angst, maar vrees niet!
Bijgewerkt op 27.11.2023 in Cultuur
Terwijl in België en Nederland al jarenlang gediscussieerd wordt over of Sint en Piet nu erfgoed zijn of niet, wordt in Oostenrijk de goedheiligman begeleid door een afschrikwekkende duivelsfiguur…. Misschien ook iets voor de Lage Landen?
De avond van 5 of 6 december is helemaal geen zeemzoet feestje in de Alpen. Samen met Sinterklaas trekken namelijk de Krampussen door de straten. Deze jongemannen, maar soms ook dames, dragen handgemaakte kostuums, veelal bestaand uit zwarte schapenvachten en expressieve, soms echt angstaanjagende maskers met grote geiten- of steenbokhorens erop. Ze maken herrie met hun kettingen en bellen en laten hun roede knallen als ze vermoeden dat de ene of de andere toch niet braaf was het voorbije jaar. „Wie stout is de roe…“ weet je nog!?
Heidense gebruik & naamgeving
Men vermoedt dat de naam „Krampus“ afgeleid is van het Middelhoogduitse „Krampen“ wat zoveel als „klauw“ betekent. In sommige regio’s wordt de Krampus echter ook wel Kramperl genoemd, of Tuifl, Tuiflratzen, Klaubauf, Peascht, Möslfack, Taxenhacker of Ganggerl. Hoe deze regionale verschillen ontstaan zijn, is niet helemaal duidelijk. Wat niettemin zeker is, is dat de Krampus een heidens gebruik is. De Krampus was al in de 16de eeuw een populaire figuur. Tijdens de inquisitie verbood de katholieke kerk dit gebruik vanwege het duivelse karakter. Hierop stond zelfs de doodstraf. Niettemin bleef de Krampus bestaan, ondanks de uitroeiende tentakels van de Kerk, in de afgelegen Oostenrijkse berggebieden, waar de macht van de kerk beperkt bleef. Tijdens de 17de eeuw werden de Krampussen dan gekoppeld aan Sint Nikolaas – tot de dag vandaag.
Krampus versus Percht
In vele Alpenregio’s worden Krampus en Percht wel eens op één hoopje gegooid. Beiden zien er afschrikwekkend uit met deze expressieve maskers, beiden zijn het heidense gebruiken, beiden hebben steevast bellen en kettingen bij waarmee een hels geluid wordt gemaakt. Toch is er een groot verschil tussen beide figuren. De Krampus is namelijk de begeleider van Sinterklaas en trekt tussen eind november en begin december door de dorpen. De Percht jaagt de boze geesten weg tijdens de twaalf ‘Heilige nachten’ die beginnen met de kerstnacht (24/25 december) en eindigen na de nacht van 5 op 6 januari op de ochtend van Driekoningen.
Minimaal 500 euro voor een masker
Elk dorp heeft zo zijn eigen Krampussen en ook onderling strijden de mannen om wie het mooiste kostuum heeft. Het hele jaar wordt er aan de kostuums en maskers met traditionele motieven gewerkt. De maskers met open mond, spitse tanden, mimiek etc worden allemaal met de hand gemaakt uit het hout van de Weymouthden. Deze den lijkt erg op de Alpenden (Zirbe) maar heeft minder takken. Uit een 40 centimeter lange stam kun je vier maskers vervaardigen. Ongeveer 30 uren duurt het vooraleer een geroutineerde Krampusmaskermaker een masker klaar heeft – gedetailleerde inkervingen inclusief. Voor een masker betaal je minimaal 500 euro. De hoge prijs is vooral te wijten aan de horens, waarbij horens uit kunststof natuurlijk iets goedkoper zijn als echte horens. Bovendien weegt een masker met echte dierenhorens ook een pak meer!
Krampuslauf
Begin december kunnen ze dan eindelijk elkaar proberen te imponeren tijdens de Krampusläufe op 5 of 6 december. Krampusläufe zijn overigens niet historisch. Aan het einde van de 20ste eeuw vonden nu en dan eens Krampusläufe plaats; intussen is het een ware rage.
Zodra de duisternis valt, begint de Krampuslauf. Eerst verschijnt de goeie Sint op het toneel en deelt glimlachjes, cadeautjes en snoepjes uit. Zodra hij echter van het toneel verdwijnt, rennen plots de Krampussen door de menigte. Met hun roedes delen ze hier en daar „klapjes“ uit, die nu en dan ook best pijnlijk kunnen zijn. De Krampussen houden ervan meisjes te plagen, dus, dames, wees gewaarschuwd en trek liever geen leggings aan als je een Krampuslauf bijwoont. Na maximaal 1,5 uur is de Krampuslauf dan voorbij en keert de rust terug…. tot in het volgende dorp de avond erop de Krampussen en hun Sinterklaas door de straten trekken met hun bellen, kettingen en roede!
In 2008 ruilde Evelyn Laureyns België in voor Oostenrijk - wat de liefde al niet doet met een mens - en wil nu niet meer weg uit het land van Sisi en Frans-Jozef. Ze reist als journaliste van Vorarlberg langs Tirol naar Stiermarken. Het meest in haar nopjes voelt ze zich in, op, boven, tussen de Tirolse bergen.
3 opmerkingen beschikbaar
