Koeienfile: 17 kilometer door het Kaunertal

De Almauftrieb, een aloude traditie in Tirol, is bijna uitgestorven. In het Kaunertal wandelen niettemin jaarlijks honderden runderen een marathon om de alm, hun zomerresidentie, te bereiken op 2.700 meter hoogte. Deze eeuwenoude traditie leeft hier meer dan ooit.

"Koeien hebben voorrang" heet het ´s zomers langs de Kaunertaler Landesstraße.

Bij de start: op deze vroege ochtend in juni staan tientallen runderen bij het begin van het Kaunertal. De Tiroolse grijze runderen, bruine runderen en Schotse hooglanders lijken allemaal goeie klimmersbenen te hebben. De koeien ravotten, snuffelen aan elkaar of grazen rustig langs de weg.

De jonge herder Markus Braunhofer – men noemt hem "Ochsner" - staat te midden van de runderen en observeert de kudde dieren. Het is een bijzonder moment, wanneer de boeren uit de regio hun vee overdragen aan de herders, die met hun vee, de zomer zullen doorbrengen op de alm.

In het midden: Hoofdherder Markus Braunhofer is voor het welzijn van honderden runderen verantwoordelijk.

Op de Birgalm zorgen hij en zijn collega's de hele zomer lang voor alle dieren. "Daardoor hebben de boeren in het dal tijd voor andere dingen", zegt Ochsner. Wat door ons “Work-Life-Balance” wordt genoemd, heeft een lange traditie in het Kaunertal.

De Birgalm is al meer dan 500 jaar "bestoßen". Dat betekent dat de weilanden gezamenlijk gebruikt worden. De alm onder de Gepatschferner is gereserveerd voor ossen en jongvee. Melkkoeien verblijven `s zomers op een andere alm.

Austria's Next Topzottel: Ook in het Kaunertal voelen Schotse hooglanders zich zeer op hun gemak.

Bij het verzamelpunt: de kudde dieren groeit gestaag. Er hangt spanning in de lucht. Zullen alle dieren veilig de berg op komen? Ochsner maakt aantekeningen en blijft rustig. Alleen het weer bezorgt hem zorgen. “De hevige regenval in mei gooide roet in het eten. Eigenlijk wilden we al twee weken geleden naar de alm." En nu is het bijna te warm.

Naar de Birgalm kom je namelijk te voet. De weg is 17 kilometer lang. Elders worden de koeien met veewagens naar de hoge weilanden getransporteerd. In het Kaunertal moeten ze hun zomervakantie verdienen. De landbouw is hier zo versnipperd dat vrachtwagens niets brengen.

De zomer op de alm begint. Voor de herders betekent dat een mix van vreugde maar ook wel spanning.

Dat het vee ´s zomers op de alm leeft, is een oeroude vorm van landbouw. Zodra de koeien in het voorjaar op de weiden in de vallei hebben gegraasd, worden ze naar hogere weiden gedreven. In de zomer kan zo het gras in het dal weer groeien en kunnen de boeren veevoeder oogsten voor de lange winter.

Intussen genieten de dieren op de alm van een divers voedselgamma. Op één vierkante meter alpenweide groeien maar liefst 70 verschillende kruiden. Bovendien bewegen zich de dieren ook veel wat hun gezondheid ten goede komt. Ook de melk en het vlees van de alpenkoeien zijn lekker.

"Elke koe heeft zijn eigen persoonlijkheid", zegt Armin Kofler.

Na 1 kilometer: Rond de middag is de kudde compleet en geeft de Ochsner het startsein: “Wuseeeee!” roept hij uit volle borst. Honderden koeien komen in beweging, ze loeien oorverdovend. Onderweg komen er steeds weer nieuwe koeien bij; uiteindelijl zullen het er meer dan 200 zijn.

Ongeveer de helft van de Tiroolse alpenweiden is in particulier bezit, de andere helft wordt – net als de Birgalm – gemeenschappelijk gebruikt. Dat deze traditie behouden blijft, is niet alleen in het belang van de boeren. Doordat de dieren op de bergweiden grazen, zijn bodemerosie, modderstromen en lawines minder een thema. In tijden van klimaatverandering is het belang van alpenlandbouw een groot gespreksthema.

Honderden koeien komen tegelijk in beweging. Het loeien is oorverdovend.

Na 2,5 kilometer: Aan de kop van de karavaan begeleidt de politie deze Almauftrieb, verderop in het Kaunertal heeft het vee gewoon overal voorrang.  Al snel wordt duidelijk waarom die escorte nodig is: sommige koeien hebben wel wat anders in gedachten dan een dagje wandelen. Overal waar er een mogelijkheid is om te ontsnappen, ontsnappen de dieren.

Onder gejoel en geschreeuw zorgen de Birgalmse herders en vrijwilligers ervoor dat het vee op de weg blijft. Dit lijkt wel een beetje op het Wilde Westen, alleen dragen de cowboys hier stokken en Tiroolse hoeden. Er helpen ook vele kinderen; de herders in Kaunertal lijken zich geen zorgen te maken over hun kinderen.

Veel kinderen helpen mee het vee in toom te houden.

Na 5 kilometer: Ook Ochsner is er van kindsbeen af bij en vandaag marcheert hij als baas voor de vierde keer de Alpenzomer in. Menig stadsmens is jaloers op zijn werk: een paar maanden weg van de drukte. Maar hoe mooi de tijd daarboven in de bergen ook is, het is niet gemakkelijk. Sneeuw, wind en hagel kunnen een idylle snel in een nachtmerrie veranderen. Toch kan Markus Braunhofer zich niets anders voorstellen. "Het is een grote verantwoordelijkheid om voor zoveel koeien te zorgen, maar het is ook prachtig", zegt de jonge huisvader.

Een goede herder heeft uithoudingsvermogen, vaardigheid en een klare kop nodig. Markus en zijn collega's moeten in korte tijd de kenmerken van 200 runderen uit het hoofd leren. “Elke koe is anders qua uiterlijk en persoonlijkheid. De kunst is om door een verrekijker te kunnen zien welk dier van wie is”, zegt Braunhofer. Als een koe gewond of ziek wordt, moet hij de eigenaar hiervan op de hoogte brengen. De boeren vertrouwen erop dat hij hun dieren in de herfst gezond en goed gevoed terug naar de vallei gebracht worden.

Altijd bergopwaarts: de alpenlandbouw is een oude traditie die nog steeds zeer actueel is.

Na 6 kilometer: Ondertussen stuurt Armin Kofler zijn BMW X3 voorzichtig langs een groep Schotse hooglanders voorbij. Hij is de Alpmeister van de Birgalm en verantwoordelijk voor de organisatie van het veetransport. Net als bij een marathon worden escortvoertuigen ingezet als hulp. De thermometer in de auto geeft 26 graden aan. "De koeien die achterop blijven, zullen de hele zomer achterop blijven", zegt Armin Kofler.

Alle runderen hebben de lente buiten doorgebracht, zijn gezond en goed opgeleid. Toch pakken sommigen de mars slechter aan dan anderen. "We hadden graag 's morgens vroeg willen starten, maar dat is logistiek niet mogelijk", legt de Alpmeister uit. Zijn telefoon trilt. Vloekend trapt Kofler op het gas.

Geduld is vereist voor degenen die zich op deze dag op de Kaunertaler Landesstraße bevinden.

Na 8 kilometer: De karavaan strekt zich nu uit over grote delen van de Kaunertaler Landesstraße. De runderen draven in kleine groepjes stoïcijns bergopwaarts. Steeds weer zijn er stressvolle situaties wanneer de koeien in het bos willen verdwijnen of hun eigen weg willen gaan. Een zaak voor de opzichters.

Veel automobilisten leggen het spektakel vast met hun telefooncamera's, anderen ergere zich aan de files op de Kaunertaler Landesstraße. Schade aan de auto’s langs de weg is met zoveel hoorndragers niet uit te sluiten. “Maar de boeren in Kaunertal zijn goed verzekerd. Wij betalen alles”, zegt Alpmeister Armin Kofler.

Cash Cow: De herders van Birgalm dragen een grote verantwoordelijkheid voor het vee. Een koe kost gemiddeld 1.500 euro.

Na 10 kilometer: Het is middag en het vee van Ochsner & Co bereikt Feichten. De dorpelingen zeggen “Hallo” langs de weg, ze feliciteren delen koud bier uit om mee te nemen. Volksfestivalstemming op kleine schaal. De koeien hebben dorst, maar ze moeten nog de korte afstand tot de de waterbron bij het tolstation bij de weg naar de gletsjer volhouden.

Terwijl de Almabtriebe door duizenden toeschouwers van overal ter wereld als hoogtepunt aan het begin van het herfstseizoen wordt beschouwd, vinden de Almauftriebe bijna in het geheim plaats. Een zomer op de alm zonder ongelukken is namelijk niet vanzelfsprekend. Zelfs koeien met bergervaring kunnen op moeilijk terrein ten val komen en zich behoorlijk pijn doen. Als mens en dier een zomer lang ongedeerd blijven, moet dat dus in de herfst uitbundig gevierd worden. Nu hopen de Birgalmse herders vooral op een goeie zomer zonder ongelukken.

Het kernteam van de Birgalpe. Deze herders leven in de Alpen van kindsbeen af.

Na 10,5 kilometer: Ondertussen zit de Alpmeister weer in zijn escortewagen. De reden voor de noodoproep was een os, die moe werd van de hitte. Twee boeren brengen daarom het zware dier in een veetrailer. De os wou eigenlijk niet. Mocht hij begrijpen, dat hij nu de rest van de tocht, in een taxi zou kunnen afleggen, zou het misschien makkelijker voor hem zijn. “Zulke incidenten gebeuren elk jaar, maar we zijn op alles voorbereid. Het welzijn van de dieren staat voorop”, zegt Armin Kofler.

Steeds weer zijn er stressvolle situaties, vooral wanneer de koeien op zoek gaan naar een "snelweg".

Na 11 kilometer: Bij de waterbron vergezelt Markus' oudere zus Rebecca het team en voorziet hen van broodjes en drinken. Voordat ze moeder werd, hoedde ze zelf koeien op de Birgalm. "Het is echt een mannenjob. Ik moest me echt laten gelden. Anders hadden de anderen me als jonge vrouw niet serieus genomen”, zegt ze ondeugend grijnzend. Na een kleine opkikker gaat het verder, dit is de laatste etappe naar de Gepatschspeicher.

Met de paplepel: Dominica Braunhofer is de vrouw van "Ochsner" en stuurt hun kinderen vaak naar hun papa op de almweide.

Bijna boven: de eerste hoge weide ligt bij het Gepatsch-stuwmeer.

Na 16,5 kilometer: Na vijf uur wandelen is het dan eindelijk zover: net onder de damwand strekt zich een weelderig weidelandschap uit, waar in het midden een beekje kabbelt. De koeien lessen hun dorst en vullen hun magen met vers alpengras. Al snel vinden ze een plek om te gaan liggen en hun vermoeide hoeven te laten rusten. "Nu hebben ze twee dagen spierpijn. We blijven hier twee weken, daarna gaan we naar nog hoger”, zegt de Alpmeister.

Eindelijk aangekomen (vooreerst). Er is vers bronwater voor de koeien, de herders krijgen een koel biertje uit de ijskoude beek.

Na 17 kilometer: Ergens staat een pot goulash te pruttelen, bier en limonade worden gekoeld in de beek. Iedereen die ooit een lange wandeling heeft gemaakt, kent dit gevoel van opwinding: een mengeling van uitputting, trots en diepe tevredenheid. Voelen de koeien op de Birgalm er nu net zo over? "Fijne zomer!" zegt herder Markus Braunhofer. Iedereen toast. Proost!