22 feiten over sneeuw
01 · Sneeuw is geen bevroren regen
Sneeuwvlokken ontstaan uit waterdamp in de wolken. Ze slaan de vloeibare toestand over, zeg maar. Sneeuwvlokken zijn altijd zeskantig en omdat elke sneeuwkristal zijn eigen reis maakt door de wolken en het tijdstip en de afstand van de val nooit gelijk zijn, bestaan er geen twee identieke kristallen.
02 · Sneeuw is wit en zwart
Sneeuwvlokken bestaan uit vele kleine kristallen die werken als prisma’s. De kristallen breken het licht op in een veelheid van kleuren. Deze stralen overlappen elkaar en wij zien: witte sneeuwvlokken. In het zogenaamde thermische spectraalbereik is sneeuw echter zwart. Het slikt bijna 100% van de invallende warmtestraling op.
03 · Elke sneeuwvlok is theoretisch uniek
Tot nu toe zijn er geen twee identieke sneeuwvlokken ontdekt. Een ijskristal met een diameter van één millimeter bestaat uit ongeveer 100 biljoen watermoleculen. De kans dat alle moleculen zich bij twee vlokken op dezelfde plek bevinden, is klein – maar niet uitgesloten. Het is bewezen dat sneeuwvlokken verschillende vormen hebben. Wat ze echter allemaal gemeenschappelijk hebben, zijn hun zes hoeken of zes stralen.
04 · Stilletjes valt de sneeuw
Je kunt sneeuw horen. Hoe luid de sneeuw precies klinkt, hangt af van de intensiteit en de kracht van de wind. Bij lichte sneeuwval schat men dat 10 decibel wordt geproduceerd, wat overeenkomt met het geluid van onze ademhaling in rust. Tegelijkertijd zorgt de lucht in de sneeuw ervoor dat het geluid wordt opgeslokt en geluiden stiller klinken.
05 · Sneeuw schreeuwt
Volgens Canadese wetenschappers geven sneeuwvlokken een schril geluid af als ze in het water vallen. Sneeuwvlokken bevatten namelijk kleine luchtbelletjes. Het geluid heeft een frequentie van 50 tot 200 kilohertz én is daardoor, spijtig genoeg, niet hoorbaar voor ons, mensen.
06 · Niemand weet, waarom sneeuw en ijs glad zijn
Nog steeds is niet duidelijk waarom je op ijs kunt schaatsen en op sneeuw kunt skiën. De druktheorie – de ski drukt op de sneeuw en daardoor smelt de bovenste laag – is niet juist. Waarschijnlijk heeft het te maken met de wrijving. Men neemt aan dat zich tussen het ijs en de schaats een laagje water bevindt dat voor de nodige smering zorgt. Dat water zou ontstaan door de wrijvingswarmte van de schaatsbeweging of door de druk van de schaats op het ijs.
07 · Inuïten hebben geen 200 woorden voor sneeuw
Men zegt, dat de Inuïten talloze woorden voor sneeuw hebben, maar dat is niet juist. Hun taal functioneert helemaal anders dan de West-Europese talen. Woorden zijn moeilijk te herkennen; de betekenis van woorden hangt af van de context. In 1911 sprak de etnoloog en taalkundige Franz Boas slechts over vier begrippen. In het Nederlands bestaat er trouwens wel een heel pak woorden voor sneeuw. Wetenschappers sorteren de verschillende soorten sneeuw naar de vochtigheid (poedersneeuw, smeltende sneeuw), hoe vers sneeuw is (poedersneeuw, slush sneeuw, crust sneeuw) of de dichtheid.
08 · Zonder vervuiling geen sneeuw
Sneeuw vormt zich alleen als er een bepaalde mate van vervuiling in de lucht is. Dat kan stof zijn, maar ook pollen bijvoorbeeld. Alleen door zogenaamde kristallisatiekernen verandert de opstijgende waterdamp zijn aggregatietoestand.
09 · Met natuurlijke sneeuw kun je bouwen
Want ten eerste is sneeuw zeer duurzaam. Ten tweede heeft sneeuw een goede isolatiewaarde. Ten derde smelt de sneeuw overdag en bevriest dan weer ’s nachts, waardoor de sneeuw zo sterk als beton wordt en Inuiten zelfs gaten in hun iglo’s maken, zodat er lucht kan circuleren. Grootste nadeel van sneeuw: wordt het te warm, dan smelt het onmiddellijk.
10 · Sneeuw kun je ruiken
Sneeuw is water en dus geurloos. Toch beweren sommige mensen, dat ze sneeuw kunnen ruiken. Een verklaring daarvoor kan zijn, dat sneeuwvlokjes aerosolen of algen bevatten, die ruiken. Een andere verklaring: een pak sneeuw verhindert dat geuren kunnen opstijgen van de aarde. Daardoor “ruikt” het voor onze neus wellicht iets frisser als anders.
11 · Sneeuw is een wapen
Sneeuw speelt in vele oorlogen een grote rol. In de 8ste eeuw versloegen boeren een Vikinghoofdman, omdat ze zich op ski’s beter door het besneeuwde Noorwegen konden voortbewegen. Rond 1200 werden in Scandinavië voor het eerst soldaten op ski’s ingezet. Op 13 december 1916 werden duizenden soldaten in de Alpen onder een lawine bedolven. Tijdens WO I werden vaak ook lawines met slechte bedoelingen veroorzaakt. En de soldaten van Napoleon en Hitler kwamen niet door de dikke sneeuwpakken in Rusland. Hun grootheidswaanzin bekochten tienduizenden soldaten met hun leven.
12 · Het sneeuweffect vind je ook in de kunst
Schilders houden van sneeuw. Impressionisten in de 19de eeuw schilderden verschillende prachtige sneeuwlandschappen. Men noemt die periode „Effet de Neige“ (Sneeuweffect). Japanse kunstenaars probeerden zelfs met behulp van over elkaar liggende drukken de verschillende kleur- en lichtschakeringen van sneeuw te imiteren.
13 · Kunstsneeuw komt niet altijd uit sneeuwkanonnen
Om in oude Hollywood-filmen sneeuw te imiteren, gebruikten regisseurs wit gekleurde cornflakes. Spijtig genoeg waren die te luid, zodat er veel werk aan te pas kwam voor de audio-crew. Ook industriesneeuw komt niet uit sneeuwkanonnen, maar ontstaat door de luchtvervuiling. Bij weinig wind en een hogedrukgebied ontstaan rond de stofdeeltjes in de lucht kristallen die lijken op sneeuw.
14 · De sneeuwbol is een Oostenrijkse uitvinding
De Weense gereedschapsmaker Erwin Perzy opende in 1900 de eerste fabriek voor “glazen bollen met sneeuweffect”. Eigenlijk wou hij een nieuw soort lamp ontdekken. De ronddwarrelende metalen splinters in het water herinnerden hem echter aan sneeuw – en brachten hem op het idee de allereerste sneeuwbol te bouwen.
15 · Sneeuw kan vele kleuren hebben
Bloedsneeuw of sneeuw met een rode kleur is iets uniek. Soms dankt sneeuw zijn rode kleur aan het zand van de Sahara dat meegevoerd wordt door de wind en zich onder de sneeuwkristallen mengt. Soms is de sneeuw ook rood en zelfs groen omwille van een groenwier dat rode olie in zijn cellen bevat. Let echter op: net als bij gele sneeuw is het beter niet te proeven van deze kleurrijke sneeuwvlokken!
16 · Sneeuw en ongeboren kinderen worden op dezelfde manier gemeten
Wie sneeuwhoogtes wil meten, gebruikt daarvoor de ultrasone technologie. Een ultrasone golf botst op het sneeuwoppervlak en vervolgens ontstaat een echo van deze geluidsgolf. Door het tijdsinterval tussen het verzenden en het ontvangen van de geluidsgolf te meten, kan men vervolgens de sneeuwhoogte bepalen. Om een nauwkeurige meting te garanderen, is het belangrijk dat ook andere informatie natuurlijk gemeten wordt; zoals bijvoorbeeld de luchttemperatuur.
17 · Sneeuw is zwaar
Een sneeuwvlokje is gemiddeld 0,004 gram zwaar. Maar ze valt niet alleen; sneeuw komt altijd in massa’s. Een kubieke meter droge poedersneeuw weegt tussen 30 en 50 kilogram. Wordt de sneeuw nat en dus dichter, kan de sneeuwmassa tot 500 kilogram per kubieke meter stijgen. Een amper 12 centimeter dikke ijsplaat weegt zoveel als 2 tot 3 meter verse sneeuw.
18 · Sneeuw is heel erg langzaam
Omdat één enkel sneeuwvlokje heel erg licht is, duurt het eeuwig vooraleer het op de aarde landt. Zonder enige vorm van wind bereikt één sneeuwvlokje de aarde met een snelheid van 4 kilometer per uur. Ook als de sneeuwvlok groter wordt, en dus ook zwaarder, heeft das nauwelijks een invloed op de snelheid: de grotere oppervlakte maakt ze zelf nog trager.
19 · Sneeuw maakt blind
Door zijn structuur weerkaatste sneeuw veel zonlicht. Zonder enige vorm van bescherming kunnen het hoorn- en het bindvlies verbranden. De daaruit resulterende sneeuwblindheid (keratitis photo-electrica) gaat gepaard met zeer pijnlijke visuele beperkingen.
20 · Sneeuwvlokken kunnen reusachtig worden
De grootste vlokken die ooit waargenomen zijn, hadden een diameter van 38 centimeter. Echter ontbreken foto’s als waterdicht bewijs voor deze bijzondere sneeuwvlokken uit 1887. Buiten kijf staat dat sneeuwvlokken heel groot kunnen worden, zodra ze samen gaan klitten – volgens meteorologische studies worden ze makkelijk tussen 10 en 20 centimeter groot.
21 · Sneeuwvlokken zijn niet altijd filigraan
Op foto’s zien ijskristallen er heel erg filigraan uit. Maar dat zijn ze niet altijd. Amper 275 watermoleculen kunnen volstaan om een sneeuwvlok te vormen. En dan is die zeker niet heel sierlijk. Als de temperatuur stijgt, worden de vlokken overigens groter en ook grover.
22 · Het sneeuwt ook op Mars
Astronomen gaan ervanuit dat het op Mars vaak sneeuwt. Spijtig genoeg verdampt de sneeuw nog vooraleer ze de rode planeet bereikt. Op Mars vind je dan weer reusachtige gletsjers – de Korolew-krater met zijn diameter van 84 kilometer wordt door een 1,8 kilometer dik pak ijs bedekt.
Maximilian Gerl woont in München – en elk jaar luidt zijn goed voornemen: “Meer tijd in de bergen doorbrengen”. Hij studeerde journalistiek en werkt tegenwoordig als freelance journalist.
