Activiteiten
Paasgebruiken
Als we in Tirol lachen om de palmezel, lange latten door het dorp slepen en pretzels bakken, kan dat maar één ding betekenen: Het is paastijd. We hebben de belangrijkste Tiroolse paastradities voor je verzameld.
Voor velen gaat de vastentijd over innerlijke reiniging en een pauze van overdaad. De 40 dagen zonder vlees, alcohol of zoetigheden beginnen met een vastensoep op Aswoensdag. Organisaties nodigen mensen graag uit voor zulke eenvoudige gerechten om donaties in te zamelen.
Tegen het einde van de vastentijd staat op Witte Donderdag alles wat groen is op het menu. Salade, jonge groenten, kruiden, kortom: alles wat in de lente weer begint te ontkiemen, komt op tafel.
Twee dagen later wordt er weer uitbundiger gegeten. Afhankelijk van waar je woont, kun je op de avond van Stille Zaterdag of de ochtend van Paaszondag eindelijk weer naar hartenlust eten. Paasham met verse mierikswortel, worstjes, paasvlechtjes en natuurlijk paaseitjes smaken dan nog lekkerder.
Palmzondag vormt het begin van de paasvieringen, en vroege vogels genieten al in de ochtend van een vrolijk gebruik. Zij mogen degene die als laatste wakker wordt, de "palmezel" noemen. Het plagen is echter meestal snel weer vergeten, want de voorpret voor de processie overheerst al gauw.
Meisjes dragen tijdens de processies traditioneel een Palmbuschen (palmtakboeket), jongens een Palmlatte (palmstok), die gemaakt zijn van olijftakken en katjes, en versierd worden met gekleurde linten en zoete pretzels.
In Thaur wordt voorop een houten Christusbeeld op een ezel over de veldwegen getrokken, terwijl in Imst een wedstrijd plaatsvindt voor de langste Palmlatte. Die stokken kunnen wel 35 meter lang worden en moeten dan door wel 30 jongens gedragen worden.
De Palmbuschen en Palmlatten worden gewijd en daarna zorgvuldig bewaard, want ze zouden huis en hof het hele jaar beschermen tegen blikseminslag en brand.
Als je tijdens de Goede Week wel eens in Tirol bent geweest, heb je misschien kinderen gezien met houten ratels (Ratschen) en je afgevraagd waar dat knarsende lawaai vandaan kwam. Deze instrumenten vervangen de kerkklokken, die tijdens de missen op Witte Donderdag en Goede Vrijdag niet mogen luiden.
Pas tijdens de paaswake op Stille Zaterdag komt er een einde aan deze stilteperiode – dan worden ook het vuur, het doopwater en de heilige oliën gewijd.
Sinds 2015 mag dit luidruchtige gebruik zich officieel immaterieel cultureel erfgoed van de UNESCO noemen.
Pasen en Allerheiligen zijn in Tirol de momenten waarop de peetouders – afhankelijk van de regio Get en Goti, Teít en Touta, of God en Godn genoemd – hun petekinderen geschenken geven.
Bij deze cadeaus hoort vaak ook een paaszopf van gistdeeg of een paashaasje of paaslam van cakebeslag. Deze worden op Stille Zaterdag gebakken en maken het paasontbijt op zondag extra feestelijk.
De vormen van deze lekkernijen hebben een religieuze betekenis.
Waarom zijn paaseieren eigenlijk gekleurd?
Eén van de vele theorieën: het had te maken met de houdbaarheid. Alle eieren die men tijdens de vastentijd niet mocht eten, werden hardgekookt en – afhankelijk van het moment – in verschillende kleuren geverfd. Zo wist men welke het eerst gegeten moesten worden.
Artistieke vrijheid bij het eieren verven kwam pas echt op met de uitvinding van de koelkast. Tiroler families verzamelen zich rond het fornuis en de keukentafel, dompelen eieren in verfbaden of schilderen ze met penseel en waterverf.
In de nacht van Stille Zaterdag op Paaszondag worden de kleine kunstwerkjes dan in huis en tuin verstopt voor de kinderen – samen met snoepjes en kleine cadeautjes.
Bij het spelletje "eieren pikken" worden twee paaseieren met een korte, harde klap in de punt tegen elkaar geslagen in een rechtstreeks duel. Het gebroken ei moet worden overhandigd aan de winnaar. Er zijn echte experts op dit gebied en als je een kans wilt maken, moet je de drie belangrijkste basisregels volgen:
Als symbool voor de verrijzenis van Christus worden in sommige delen van Tirol op de avond van Stille Zaterdag grote paasvuren aangestoken. Eén van de theorieën is dat dit gebruik teruggaat op heidense lentefeesten met vuur. Vooral in het Zillertal maken de vuren van snoeihout en takken vast deel uit van het paasfeest – zolang het weer het toelaat. Bij droogte zijn ze vanwege brandgevaar verboden.
Een minder religieuze maar minstens zo vaste traditie is de grote lenteschoonmaak: na een lange winter wordt het hele huis van boven tot onder gereinigd, zodat alles met Pasen weer blinkt in de voorjaarszon.
De mensen in Tirol hebben duidelijk een voorliefde voor versiering. De traditie gaat terug tot de 17e eeuw en had als doel om de gelovigen – die vaak niet konden lezen of schrijven – het lijden, de dood en de verrijzenis van Christus op een visuele manier duidelijk te maken.
De graven worden meestal versierd met kleurrijke glazen bollen die gevuld zijn met water en van binnenuit verlicht worden. In plaatsen als Breitenwang, Lienz, Nauders of Patsch worden traditioneel Heilige Gräber (heilige graven) opgebouwd, bestaande uit decors, gordijnen en figuren.
In andere dorpen zijn de doeken die het altaar afdekken beschilderd met scènes uit het lijdensverhaal, en weer elders worden vastenkribben opgesteld – een paasvariant op de kerststal.
Bijzonder mooi is de mechanische kribbe in Telfs-Moritzen, die in het heilige graf is geïntegreerd.
Wat is er beter na al het lekkere eten van het paasweekend dan wat beweging in de frisse buitenlucht? Gelukkig bestaat er in Tirol een traditie die daar perfect bij past: de Emmaüsgang op paasmaandagochtend.
Deze wandeling herinnert aan de weg naar Emmaüs, waarop Jezus na zijn verrijzenis – aanvankelijk onherkend – met twee van zijn leerlingen meeliep. Soms wordt er tijdens de tocht gebeden en gezongen, maar veel mensen genieten gewoon van een lange voorjaarswandeling in de zon.
